Μια τράπεζα που δεν ξεχνάς να καταθέτεις...

Από τον Μάιο του 2011 λειτουργεί στην Ελλάδα μια τράπεζα που δεν φοβάται τα επιτόκια ούτε την έλλειψη ρευστότητας.

Μόνος της ανταγωνιστής είναι ο χρόνος και η λήθη. Τα «στελέχη» της δεν είναι φιλόδοξοι οικονομολόγοι, αλλά εθελοντές εξερευνητές.
Η Ελληνική Τράπεζα Αναμνήσεων δεν επενδύει στα χρηματιστήρια αλλά στη γνώση. Εδώ οι καταθέσεις είναι ιστορίες ανθρώπων που έχουν γεννηθεί πριν από το 1950. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας, δηλαδή, που έζησαν πολέμους, εξορίες, Κατοχή, πείνα, αλλά και τρυφερούς έρωτες, παιδικές σκανταλιές και χαμένες πατρίδες.

Η ιδέα γεννήθηκε στο Τορίνο της Ιταλίας τον Αύγουστο του 2007 και σήμερα το διεθνές πρόγραμμα memoro.org, που τιμήθηκε πριν από έναν χρόνο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απλώνεται σε περισσότερες από 16 χώρες.
Η ελληνική του περιπέτεια (που τιμήθηκε από το TEDx Athens Competition στον τομέα της καινοτομίας στην εκπαίδευση) ξεκίνησε από τη Μαρίνα Σάρλι, την Αμαρυλλίς Ραουζαίου και την Παρασκευή Τζούβελη. «Η γιαγιά της Μαρίνας πέθανε όταν εκείνη ήταν έγκυος. Τότε σκέφτηκε πως όσα άκουσε κατά καιρούς από τη γιαγιά της δεν θα τα άκουγε ποτέ η κόρη της», μας εξηγεί η Αμαρυλλίς. Κάπως έτσι έγιναν τα πρώτα βήματα και σήμερα στην ιστοσελίδα της οργάνωσης (http://www.memoro.org/gr-gr/) αποθησαυρίζονται 150 αναμνήσεις από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον εμφύλιο, το απαρτχάιντ στην Αφρική, τους διωγμούς των Τούρκων στην Πόλη, την ακμή της Τραπεζούντας στον Πόντο, τη μετανάστευση στην Αυστραλία, αλλά και από την καθημερινότητα εκείνης της εποχής.
Η ιστοσελίδα λειτουργεί ως youtube. Ο καθένας μπορεί να κινηματογραφήσει με κάποιες απλές οδηγίες αναμνήσεις και να τις ανεβάσει, αρκεί να μην περιέχουν προκλητικά σχόλια. Στην εξερεύνηση μπαίνουν πλέον και σχολεία, με αποτέλεσμα να έχουν συγκεντρωθεί ιστορίες από την Αττική, τη Μακεδονία, τη Θράκη, τη Δυτική Ελλάδα, το Ιόνιο, την Κρήτη και τη Στερεά.

«Υπήρχαν άνθρωποι που ήθελαν πάρα πολύ να μιλήσουν. Και τα παιδιά με λίγο σπρώξιμο μπορούν να δουν αλλιώς το θέμα της Ιστορίας», σημειώνει η κ. Ραουζαίου. Το «Eθνος» σταχυολόγησε λίγες μόνο από τις δεκάδες ιστορίες της Ελληνικής Τράπεζας Αναμνήσεων.
1 ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΦΟΥΝΤΑ - 1924
Το χωριό του Κολωνακίου και ο Παλαμάς

YOUTUBE: Στα πρότυπα της γνωστής πλατφόρμας λειτουργεί η ιστοσελίδα

«Γεννήθηκα το 1924 στην οδό Σκουφά. Χωριό ήτανε τότε το Κολωνάκι. Στη Λυκαβηττού υπήρχε μια μάντρα και ο βοσκός ανέβαζε τα πρόβατα στον Λυκαβηττό. Ολα τα σπίτια ήταν ωραία, διώροφα. Στη Δεξαμενή υπήρχε ένα κιόσκι και μας αγόραζε ο μπαμπάς λουκούμι και βανίλια. Κάθε απόγευμα την άνοιξη πέρναγε ο πασατεμπάς, ο ?τσάκα τσούκας? και δυο φορές την εβδομάδα ο παγωτατζής. Η Τσακάλωφ ήταν ο ωραιότερος μαχαλάς. Στη Δεξαμενή βλέπαμε τον Κωστή Παλάμα, πολύ γέρο τότε. Μετά ήρθε ο πόλεμος. Για δυο χρόνια κάναμε μάθημα στα παγκάκια, αλλά δεν μπόρεσε άλλο ο δάσκαλος. Το 2ο Γυμνάσιο το είχαν οι Γερμανοί και το πρωί όταν τραγουδούσαν ?Deutschland ueber alles?, έτριζε ο τόπος. Δυστυχία μεγάλη στην Κατοχή. Πέθαινε ο κόσμος στον δρόμο. Κι αυτά τα καθάρματα οι Γερμανοί έβγαιναν από τα παράθυρα του Πειραματικού Σχολείου, όπου είχαν γραφεία, έδεναν σε ένα σκοινί λίγο ψωμί και μόλις πηγαίναν να το πάρουν τα παιδάκια, το τραβούσαν επάνω. Και τα παιδιά κλαίγανε. Ευτυχώς ένας καλός παπάς στον Aγιο Διονύση τα έβαζε στην εκκλησία και τους έδινε λίγο ψωμάκι».
2 ΖΕΥΓΑΡΙ ΓΚΟΛΕΜΑ - 1932, 1935
«Πέτρινα χρόνια» με την αυθεντική μαρτυρία
Γνωρίσαμε τη συγκλονιστική ζωή τους μέσα από τα «Πέτρινα Χρόνια» του Παντελή Βούλγαρη. «Να αγωνίζεστε γι' αυτά που πιστεύετε και να μην υποχωρείτε», λένε η Ελένη και ο Χαράλαμπος Γκολέμας που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν. Γνωρίστηκαν το 1954, λίγο πριν συλλάβουν τον Μπάμπη. Τότε το ΚΚΕ ήταν παράνομο. Η Ελένη βγήκε στην παρανομία. Ξανασυναντήθηκαν κρυφά το 1966, όταν ο Μπάμπης αποφυλακίστηκε. Εκείνη έμεινε έγκυος, αλλά λίγο μετά την πιάσανε. «Πέρασα στρατοδικείο με την κοιλιά στο στόμα». Γλίτωσε την εκτέλεση επειδή ήταν έγκυος. Το 1967 μέσα στις φυλακές Αβέρωφ γεννήθηκε ο γιος τους, Μίλτος. «Γέννησα 20 Φλεβάρη και 21 Απριλίου ήρθε η δικτατορία. Ξύπνησα να θηλάσω και οι τοίχοι της φυλακής κουνιόνταν. Κατέβηκα στο μαγειρείο να ζεστάνω νερό και μου λέει στ' αυτί μια προοδευτική φύλακας, ?Ελένη, έγινε δικτατορία?». Το παιδί τους έφυγε από τη φυλακή όταν έγινε τριών. «Μέχρι τότε έλεγε τη φυλακή σπίτι και το κελί δωμάτιο». Η Ελένη, όσο κι αν πιέστηκε να υπογράψει δήλωση μετανοίας, έμεινε ακλόνητη. Παντρεύτηκε με τον Μπάμπη στη φυλακή και τελικά βγήκε τον Σεπτέμβρη του 1973.
3 ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ - 1935
Το χειρότερο πρόσωπο του Απαρτχάιντ
Οταν παντρεύτηκε η Πηνελόπη Πατρικίου βρέθηκε από την Ιθάκη στην Αφρική του Απαρτχάιντ. Ο ρατσισμός, λέει, ήταν τότε νόμος. Ο μαύρος να μην κάθεται στο τραπέζι σου, να κατεβαίνει από το πεζοδρόμιο όταν περνά ο λευκός. Εξιστορεί πώς εκείνη και ο πατέρας της διαπληκτίζονταν στο λεωφορείο ή το ταχυδρομείο επειδή δεν δέχονταν τον ρατσισμό.
«Κυκλοφορούσε η ιδέα πως το μυαλό του μαύρου δεν είναι όπως του λευκού. Είχα μια μαύρη γυναίκα στο σπίτι, Τζένη την έλεγαν.
Οταν γέννησα την Αναστασία εκείνη έκανε ένα αγοράκι. Το κράτησε έναν χρόνο κοντά της. Δεν της επιτρεπόταν να το κρατήσει περισσότερο στον χώρο που δούλευε. Τον πρώτο χρόνο ό,τι έκανε η Αναστασία, έκανε κι αυτό. Είδα πως τα μυαλά τους καθόλου διαφορετικά δεν ήταν. Ξαφνικά έλαβε από την κυβέρνηση γράμμα πως έπρεπε να στείλει το παιδί στο χωριό, στη μάνα της. Το ξαναείδαμε όταν ήταν πια έξι χρόνων. Η Αναστασία ήδη έκανε μπαλέτο, ήξερε γαλλικά και ελληνικά. Εκείνο ήταν ένα ζωάκι, ούτε να μιλήσει δεν μπορούσε, μας φοβόταν και κρυβόταν. Κατάλαβα πως ήταν πολιτική γραμμή να κάνουν τους ανθρώπους κουτούς»...
4 ΑΚΥΛΑΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ - 1939
Ο διωγμός από την Κωνσταντινούπολη
Το 1964 το τουρκικό κράτος προχώρησε σε απελάσεις Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη. Ο Ακύλας Μιχαηλίδης και ο πατέρας του εγκατέλειψαν την Πόλη κρυφά, μέσα σε μια νύχτα. «Οταν το πρωί πήγα να ανοίξω το μαγαζί μας, εμφανίστηκε η Ασφάλεια. Τους έδειξα πολωνικό διαβατήριο επειδή είχαμε διπλή υπηκοότητα, αλλά αυτοί ήξεραν... Πήρα τον πατέρα μου τηλέφωνο και του είπα: ο κορσές της μαμάς έχει στενέψει πολύ, δεν μπορεί να τον φορέσει. Ηταν συνθηματικό. Την ίδια ημέρα πουλήσαμε το κατάστημα στον Τούρκο απέναντι σε εξευτελιστικό ποσό και φύγαμε. Με αμάξι διασχίσαμε μέσα σε 24 ώρες όλη την Τουρκία. Για να μην κοιμηθούμε, ο πατέρας μου κάπνιζε και έσβηνε το τσιγάρο πάνω στο χέρι του»... Στην Αλεξανδρέτα θα συναντούσαν τον σύνδεσμό τους μέσα στον κινηματογράφο. Τους πήρε όμως ο ύπνος και τον έχασαν. Πέρασαν νύχτα τα σύνορα γονατιστοί μέσα από μια τρύπα στα συρματοπλέγματα κι από τη Συρία έφτασαν κάποτε στη Βηρυτό. Εκεί «η μάνα μου, που είχε πάει νωρίτερα με τον μικρότερο αδελφό μου στην Ελευσίνα, μας ετοίμαζαν μνημόσυνο. Ετρεχε ο ταχυδρόμος με το γράμμα και φώναζε ?Ανάσταση?»...
5 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΥΡΡΟΥ - 1939
Το ταξίδι μιας νύφης για την Αυστραλία
Η Αναστασία Σύρρου ήταν μία από τις «νύφες» της δεκαετίας του 1950. Σε ηλικία 17 χρόνων ξεκίνησε από τη Θήβα το μεγάλο ταξίδι για την Αυστραλία. «Γεννήθηκα στην Ασκρη Βοιωτίας και με τον ανταρτοπόλεμο βρέθηκα στη Θήβα. Εκεί στα 17 μου χρόνια, μου κάνανε πρόταση να πάω Αυστραλία να παντρευτώ χωρίς να ξέρω πού πήγαινα και ποιος ήταν ο γαμπρός. Μια φωτογραφία μου έδειξαν. Εφυγα τον Μάρτιο του 1958. Ταξιδεύαμε 30 μέρες χωρίς να μπορούμε να επικοινωνήσουμε με κανέναν». Η Αυστραλία, λέει, δεν ήταν παράδεισος για τους μετανάστες. «Υπέφερε ο κόσμος. Υπήρχε πολύς ρατσισμός. Στο τρένο άλλαζαν βαγόνι αν έβλεπαν μετανάστες. Οπως βλέπεις τώρα τους μετανάστες εδώ να ζουν 5-6 άτομα σε ένα δωμάτιο, έτσι ζούσαν και οι Ελληνες εκεί. Ημασταν πολύ ενωμένοι. Δεν μπορούσαμε αλλιώς να επιβιώσουμε. Εμείς παντρευτήκαμε δυο νύφες μαζί. Τα γαμπριάτικα κοστούμια τα αγοράσαμε με δόσεις. Αλλά υπήρχε όρεξη να επιβιώσουμε. Εκανα τρία παιδιά δουλεύοντας πολύ σκληρά. Ολοι θέλουν τον μετανάστη να τον εκμεταλλευτούν. Θα προτιμούσα να ήμουν σε καλύβα αφεντικό παρά υπηρέτρια σε ανάκτορα»...
ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ